Khawlailung heritage sites mizo version

Chawnchhingi lunglen tlang

Hei hi Khawlailung Venghlun, Hmar chhawng tlang khi a ni a. A tlangchhip chu nuam tak, ngaw-in a chawi vel a niin a sir vel erawh chu kham chawi vel a ni thung. Hmar chawn chhim hnam, Chhingvunga chuan fanu hmeltha tak a nei a, an chhuan em avangin, "Kan hnam kan chhing e," tiin Chawnchhingi an sa a. Chawnchhingi chu nula hmeltha tak a rawn ni a, Ralkunga Ralte nen an innei ta a. Hlim taka chhungkua an din laiin a pasal Ralkunga chuan a thih san ta hlauh mai a, Chawnchhingi lungleng chu tuisik leh thingsemim chauh ringin he tlangah hian a han rawl ta a. Ni hnih leh zan hnih a liam hnuah lal leh upa te chuan Chawnchhingi awmdan chu riain faisain an chawm ta a. Chuta tang chuan khi tlang khi Chawnchhingi lunglen tlang tih a lo ni ta a ni. A lunglen hla pawh hetiang hian a phuah nghe nghe-

Awmlai zun leng ka phur zo lo,

Lunglen reh hlo a bawmin chhar ila

Zo siahthing zarah Lelte pa'n

Chawmkhuang beng lo ten zai a vawr e,

Chinlai lenrual ten min hnem lo ve

Tangah mi vuan thadang zun lengin

Lenchawm khuang nen zai vawr ila

Thadang rau thla lam ang let maw e.

Vawikhat chu Kawngchaka, lal upain Saza chal a awk a, a sa chu Chawnchhingi an pe ve a. A saza sa han ei chuan a pasal a ngai thar ta hle mai a, a ei ve atan a it hle mai a, a mittui a tla zawih zawih mai a. Chu chu an hmuhin lal leh upate chuan an khawngaih em em mai a. A kum khat ei tur buh bakah tui leh thing te an pe khawm a ni. Chawnchhingi Saza sa ei tur lunglen lai tak hian Khawimu a lo thlawk lut a, chu Khawimu chu a pasal Ralkunga thlarau niin a ring a. Heti hian hla a han phuah a.

Lungduh zamual liam rauthlain

A rawn vel e bahzar tlang nen

Ka chhiah ang che dawn la thadang an,

tiin pathlangah chuan a sa chu a zuk bun ta ngawt mai a ni. Tumkhat pawh a thingphur tur kalin Rengchal hram a hre leh a, a lung a tileng thar leh ta pek a. Heti

hian hla a han phuah leh ta a -

Lelte numnema'n siahthing zarah

Chawmkhuang beng lo ten zai a vawr e

Thadang tel lo ten ka chhang thiam lo ve sialin,

tiin a mittui chu a sur leh ta zawih zawih mai a ni. Hetih hun lai vel hi German ral len hmasak kum 1918 bawr vel kha niin an sawi.

Sap tlak lui

Keitum atanga kalin Tuichang kan hnu, km 6 velah sap tlak lui hi a awm a. Sap tlak lui tih hming phuah a nih chhan chu hetiang hian an sawi thin. Mizoram awptu Superintendent Maj W.N. Kenedy kha Maj Hezlett a'n kum 1912-ah a rawn thlak a. Ani hi Mizoram hmun hrang hrang fan peih ber a ni an ti thin. Sakawr chunga huangin N.Vanlaiphai panin Maj Hezlett-a te hi an kal a. Khawlailung lal Ralthianga leh a fapa te pahnih Lalbuanga leh Lalbera ten Khuangbing pengah an lo hmuak a, Lalbera hi naupang phut khat deuh, Sakawr chung chuan chak ve em em, thunun thiam si lo a ni. Sap hnungah chuan sakawr chunga chuangin anzui tir a. A chuanna Sakawr a thunun thiam loh avangin a hmaa sap sakawr chunga chuang chu he luikawrah hiana nek thla ta a. Chuvangin he lui hi tun thlengin ‘Sap tlak lui' an ti ta a ni. He thil thleng avang hian Khawlailung lal Ralthianga lalna chu sap chuan a ban an ring a. Mahse Hazlett-a chuan Ralthianga hnenah, “Ka ramchhung ami lalpa, ka ban lovang che, ka Pathian a tha lo a nih hi," a ti ta a ni. Ralthianga pawh thlamuang takin a awmzui ta a ni, he thil thlen hunlai hi kum 1916 kha a ni.

Tuchhingi pa lungdawh

Hei hi Khawlailung, N.Vanlaiphai kawtchhuah lam, Khawlailung atanga km 2 vel tlang dung nuam tak, ‘Dai ram' an tihah khian a awm. Tuchhingi pa hi Pasaltha huaisen, Lalkhuma (Hniarvung pa an tih bawk) hi a ni a. A huaisen em avangin a thih hnuah pawh Paula kawtchhuahah a silai nen Paula chu kaphlum ngam tura an ngaih a ni a. Hlaah pawh-

Lal tuchhingpa, zingvawnzawl i thlen chuan,

Pawla kawtah chengrang kau ang che,

Hnam len la, sat dai rawh

an lo tih thin kha a ni. Tuchhingi pa a thih hian a ruang chu Dai ram tlangah Ralthianga, Khawlailung lalin a ur a. Ralthianga hi Tuchhingi pa, Lalkhuma u, Lalnguauva fapa a ni a. A ruh chu Tuchhingpa fapa, Lalbuta, Lungchhuan lalin Lungchhuanah a la a, Lungchhuanah a phum a ni. Tuchhingi pa lung hi Khawlailung YMA ten Khawilailung dai, Ral kah kawnah an phun a, tun thlengin hmuh theih a la ni.